Ávana- og fíkniefnaleit í þvagi
Viðmiðunargildi fyrir greiningartíma ávana- og fíkniefna í þvagi
| Flokkur | Efni |
Greiningartími í þvagi (dagar) |
| Amfetamín | Amfetamín | 1-2 |
| MDMA | 1-3 | |
| Metamfetamín | 1-3 | |
| Metýlfenidat | 1-2 | |
| Kannabis1 | Tetrahýdrókannabínólsýra | 1-30 |
|
Nýmyndaðir kannabínóíðar (Spice2) |
Umbrotsefni nýmyndaðra kannabínóíða |
1-3 |
| Kókaín | Kókaín / Benzóýlekgonin (kókaín umbr.) | 1-3 |
| Róandi lyf og svefnlyf | Benzódíazepínsambönd |
1-8 (langverkandi) 1-2 (stuttverkandi) |
| Zolpidem / Zopíklón | 1-2 | |
| Verkjalyf / ópíöt | 6-Mónóacetýlmorfín3 | < 1 |
| Búprenorfín4 | 1-3 | |
| Fentanýl | 1-2 | |
| Kódein | 1-3 | |
| Metadón | 3-4 | |
| Morfín | 1-3 | |
| Oxýkódón | 1-4 | |
| Tramadól | 1-3 | |
| Ýmis efni | Gabapentín | 1-3 |
| Pregabalín | 1-4 |
1 Greingartími umbrotsefnis kannabis, tetrahýdrókannabínólsýru í þvagi:
Neysla í eitt skipti í allt að 2 daga
Neysla 3x í viku í allt að 2 vikur
Neysla daglega, 2-4 vikur
Mikil neysla í langan tíma, 4-6 vikur (jafnvel allt að 12 vikur)
2Nýmyndaðir kannabínóíðar er samheiti yfir meira en 250 smíðuð efni sem geta örvað kannabínóíðaviðtaka. Skimað er fyrir þeim efnum sem efnissýnadeild RLE sér í umferð á Íslandi og má því búast við breytingum í takt við það.
36-Mónóacetýlmorfín (6-MAM) er umbrotsefni heróins, það greinist skemur en sólarhring í þvagi. Morfín er einnig umbrotsefni heróins og greinist það lengur í þvagi. Ekki er unnt að segja til um ef eingöngu morfín greinist í þvagi hvort það stafi af heróin-, kódein- eða morfínneyslu.
4Búprenorfín og virkt umbrotsefni þess norbúprenorfín er bæði notað sem verkjalyf og einnig í blöndu með naloxoni til meðferðar á ópíatfíkn.
Greiningartími efna í þvagi er meðal annars háður helmingunartíma (t1/2) efna og styrk þeirra.
Brotthvarf efna úr líkamanum
Brotthvarf (elimination) er samnefnari fyrir útskilnað (excretion) og umbrot (metabolism) efnis úr blóði. Þau geta skilist út:
- Óbreytt.
- Sem umbrotsefni1 (eitt eða fleiri).
-
Bæði óbreytt og sem umbrotsefni.
1Umbrotsefni (metabolite) myndast við umbrot á efnasambandi í líkamanum. Umbrotsefni eru oftast minna virk og auðleysanlegri og þar með skiljast hraðar út með þvagi.
Greiningaraðferð LC-MS/MS
Leitað er að ávana- og fíkniefnun í þvagsýnum með vökvagreini tengdum massaskynjurum (LC-MS/MS), sem sértæk og nákvæm greining. Við greiningu efna er notast við rástíma á súlu, einkennandi massajónir fyrir efnið og jónahlutfall.
Staðlar og samanburðarsýni eru mæld samhliða.
Ætlunin er að ofangreind aðferð verði í stöðugri endurskoðun hjá Rannsóknastofunni (RLE) og spegli að mestu ávana- og fíkniefnanotkun á Íslandi.